(3) Szybki rozwój technologii cyfrowych zmienia sposób, w jaki tworzy się, produkuje, rozpowszechnia i eksploatuje utwory i inne przedmioty objęte ochroną.
Wciąż pojawiają się nowe modele biznesowe i nowe podmioty.
Odpowiednie przepisy ustawodawcze powinny uwzględniać przyszłe przemiany, aby nie ograniczać rozwoju technologicznego. Cele i zasady określone w unijnych ramach prawa autorskiego są nadal solidne.
Wciąż jednak istnieje problem braku pewności prawa, zarówno dla podmiotów uprawnionych, jak i użytkowników, w odniesieniu do niektórych sposobów korzystania, w tym transgranicznych sposobów korzystania, z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w środowisku cyfrowym.
Jak wskazano w komunikacie Komisji z dnia 9 grudnia 2015 r.
pt. „W kierunku nowoczesnych, bardziej europejskich ram prawa autorskiego”, w niektórych obszarach konieczne jest dostosowanie istniejących unijnych ram prawa autorskiego oraz ich uzupełnienie przy zachowaniu wysokiego poziomu ochrony prawa autorskiego i praw pokrewnych.
Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące dostosowania niektórych wyjątków i ograniczeń w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych do środowiska cyfrowego i transgranicznego, jak również środki ułatwiające niektóre praktyki w zakresie licencjonowania dotyczące w szczególności, lecz nie wyłącznie, rozpowszechniania niedostępnych w obrocie handlowym utworów i przedmiotów objętych ochroną oraz dostępności w internecie utworów audiowizualnych na platformach wideo na żądanie w celu zapewnienia szerszego dostępu do treści.
Zawiera ona również zasady ułatwiające korzystanie z treści znajdujących się w domenie publicznej.
Aby zapewnić prawidłowe i sprawiedliwe funkcjonowanie rynku prawa autorskiego, należy również wprowadzić zasady dotyczące praw w publikacjach i korzystania z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną przez dostawców usług internetowych polegających na przechowywaniu i udzielaniu dostępu do treści zamieszczanych przez użytkowników, zasady dotyczące przejrzystości umów z twórcami i wykonawcami, wynagradzania twórców i wykonawców, a także mechanizm odwołania praw, które twórcy i wykonawcy przenieśli na zasadzie wyłączności.
- = -
(5) W dziedzinie badań, innowacji, edukacji i zachowania dziedzictwa kulturowego technologie cyfrowe umożliwiają nowe sposoby korzystania, które nie są uregulowane wprost w istniejących unijnych przepisach dotyczących wyjątków i ograniczeń.
Ponadto fakultatywny charakter wyjątków i ograniczeń przewidzianych w dyrektywach 96/9/WE, 2001/29/WE i 2009/24/WE w tych dziedzinach może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do transgranicznych sposobów korzystania, których znaczenie w środowisku cyfrowym jest coraz większe.
W związku z tym istniejące wyjątki i ograniczenia w prawie Unii, które są istotne z punktu widzenia badań naukowych, innowacji, nauczania i zachowania dziedzictwa kulturowego, należy poddać ponownej ocenie w świetle tych nowych sposobów korzystania.
Należy wprowadzić obowiązkowe wyjątki lub ograniczenia w odniesieniu do korzystania z technologii eksploracji tekstów i danych, zilustrowania w ramach nauczania w środowisku cyfrowym oraz do celów zachowania dziedzictwa kulturowego. Nadal powinny mieć zastosowanie istniejące wyjątki i ograniczenia obowiązujące w prawie Unii, w tym w odniesieniu do eksploracji tekstów i danych, edukacji i działalności związanej z zachowaniem dziedzictwa kulturowego, o ile nie ograniczają one zakresu obowiązkowych wyjątków lub ograniczeń przewidzianych w niniejszej dyrektywie, które państwa członkowskie muszą wdrożyć do swojego prawa krajowego. Należy zatem zmienić dyrektywy 96/9/WE oraz 2001/29/WE.
- = -
(18) Oprócz znaczenia dla badań naukowych, techniki eksploracji tekstów i danych są szeroko wykorzystywane także przez podmioty prywatne i publiczne do analizowania dużych ilości danych w różnych sferach życia codziennego i do różnych celów, w tym przez służby państwowe, do podejmowania złożonych decyzji biznesowych oraz do rozwijania nowych aplikacji i technologii.
Podmioty uprawnione powinny nadal mieć możliwość udzielania licencji na sposoby korzystania ze swoich utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną wykraczające poza zakres stosowania obowiązkowego wyjątku dotyczącego eksploracji tekstów i danych na potrzeby badań naukowych przewidzianego w niniejszej dyrektywie oraz istniejących wyjątków i ograniczeń przewidzianych w dyrektywie 2001/29/WE.
Jednocześnie należy wziąć pod uwagę fakt, że użytkownicy eksploracji tekstów lub danych mogą stanąć w obliczu niepewności prawa co do tego, czy można dokonywać zwielokrotnień i pobrań na potrzeby eksploracji tekstów lub danych w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, do których dostęp uzyskano w sposób zgodny z prawem, w szczególności gdy zwielokrotnienia i pobrania dokonywane do celów procesu technicznego nie spełniają wszystkich warunków istniejącego wyjątku dotyczącego tymczasowych czynności zwielokrotniania przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE.
Aby zapewnić większą pewność prawa w takich przypadkach i zachęcić do innowacji również w sektorze prywatnym, niniejsza dyrektywa powinna przewidywać – pod pewnymi warunkami – wyjątek lub ograniczenie dotyczące zwielokrotniania i pobierania utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną na potrzeby eksploracji tekstów i danych, a także umożliwiać przechowywanie wykonanych kopii tak długo, jak jest to konieczne do celów eksploracji tekstów i danych.
- = -
(25) Instytucje dziedzictwa kulturowego działają na rzecz zachowania swoich zbiorów dla przyszłych pokoleń.
Czynność zachowania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną znajdującego się w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego może wymagać zwielokrotnienia i w związku z tym – uzyskania zezwolenia od właściwych podmiotów uprawnionych.
Technologie cyfrowe oferują nowe sposoby zachowania dziedzictwa znajdującego się w ich zbiorach, stawiają jednak również nowe wyzwania.
W związku z tymi nowymi wyzwaniami, aby umożliwić takie czynności zachowywania przez te instytucje, konieczne jest dostosowanie istniejących ram prawnych poprzez wprowadzenie obowiązkowego wyjątku od prawa do zwielokrotniania.
- = -
(77) Przy wdrażaniu obowiązków przejrzystości przewidzianych w niniejszej dyrektywie państwa członkowskie powinny brać pod uwagę specyfikę odmiennych treści w sektorach, takich jak sektor muzyczny, sektor audiowizualny i sektor wydawniczy, a wszystkie stosowne zainteresowane strony powinny być zaangażowane przy określaniu takich obowiązków dla poszczególnych sektorów.
W stosownych przypadkach należy również uwzględnić znaczenie wkładu twórców i wykonawców w cały utwór lub wykonanie.
Aby umożliwić zainteresowanym stronom osiągnięcie porozumienia w zakresie przejrzystości należy również wziąć pod uwagę możliwość zastosowania negocjacji zbiorowych.
Porozumienie to powinno zapewnić twórcom i wykonawcom taki sam lub wyższy poziom przejrzystości, co minimalne wymogi przewidziane w niniejszej dyrektywie.
Aby umożliwić dostosowanie istniejących praktyk w zakresie sprawozdawczości do obowiązku przejrzystości, należy przewidzieć okres przejściowy.
Stosowanie obowiązków przejrzystości nie powinno być konieczne w odniesieniu do umów zawartych między podmiotami uprawnionymi a organizacjami zbiorowego zarządzania, niezależnymi podmiotami zarządzającymi lub innymi podmiotami podlegającymi krajowym przepisom wdrażającym dyrektywę 2014/26/UE, gdyż organizacje te lub podmioty podlegają już obowiązkom przejrzystości na podstawie art. 18 dyrektywy 2014/26/UE.
Art. 18 dyrektywy 2014/26/UE ma zastosowanie do organizacji, które zarządzają prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w imieniu więcej niż jednego podmiotu uprawnionego z korzyścią dla ogółu tych podmiotów uprawnionych.
Jednak indywidualnie negocjowane umowy zawarte między podmiotami uprawnionymi oraz umowy ich kontrahentów, którzy działają we własnym interesie, powinny podlegać obowiązkom przejrzystości przewidzianym w niniejszej dyrektywie.
- = -