(2) Dyrektywy przyjęte w dziedzinie prawa autorskiego i praw pokrewnych przyczyniają się do funkcjonowania rynku wewnętrznego, zapewniają wysoki poziom ochrony podmiotów uprawnionych, ułatwiają weryfikację praw i tworzą ramy, w których może odbywać się eksploatacja utworów i innych przedmiotów objętych ochroną.
Takie zharmonizowane ramy prawne przyczyniają się do należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz pobudzają innowacje, kreatywność, inwestycje i produkcję nowych treści, również w środowisku cyfrowym, w celu unikania rozdrobnienia rynku wewnętrznego. Poziom ochrony zapewniany przez te ramy prawne przyczynia się również do osiągnięcia celu Unii, jakim jest poszanowanie i wspieranie różnorodności kulturowej, równocześnie uwydatniając znaczenie wspólnego europejskiego dziedzictwa kulturowego. Art. 167 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zobowiązuje Unię do uwzględniania w swoim działaniu aspektów kulturalnych.
- = -
(3) Szybki rozwój technologii cyfrowych zmienia sposób, w jaki tworzy się, produkuje, rozpowszechnia i eksploatuje utwory i inne przedmioty objęte ochroną.
Wciąż pojawiają się nowe modele biznesowe i nowe podmioty.
Odpowiednie przepisy ustawodawcze powinny uwzględniać przyszłe przemiany, aby nie ograniczać rozwoju technologicznego. Cele i zasady określone w unijnych ramach prawa autorskiego są nadal solidne.
Wciąż jednak istnieje problem braku pewności prawa, zarówno dla podmiotów uprawnionych, jak i użytkowników, w odniesieniu do niektórych sposobów korzystania, w tym transgranicznych sposobów korzystania, z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w środowisku cyfrowym.
Jak wskazano w komunikacie Komisji z dnia 9 grudnia 2015 r.
pt. „W kierunku nowoczesnych, bardziej europejskich ram prawa autorskiego”, w niektórych obszarach konieczne jest dostosowanie istniejących unijnych ram prawa autorskiego oraz ich uzupełnienie przy zachowaniu wysokiego poziomu ochrony prawa autorskiego i praw pokrewnych.
Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące dostosowania niektórych wyjątków i ograniczeń w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych do środowiska cyfrowego i transgranicznego, jak również środki ułatwiające niektóre praktyki w zakresie licencjonowania dotyczące w szczególności, lecz nie wyłącznie, rozpowszechniania niedostępnych w obrocie handlowym utworów i przedmiotów objętych ochroną oraz dostępności w internecie utworów audiowizualnych na platformach wideo na żądanie w celu zapewnienia szerszego dostępu do treści.
Zawiera ona również zasady ułatwiające korzystanie z treści znajdujących się w domenie publicznej.
Aby zapewnić prawidłowe i sprawiedliwe funkcjonowanie rynku prawa autorskiego, należy również wprowadzić zasady dotyczące praw w publikacjach i korzystania z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną przez dostawców usług internetowych polegających na przechowywaniu i udzielaniu dostępu do treści zamieszczanych przez użytkowników, zasady dotyczące przejrzystości umów z twórcami i wykonawcami, wynagradzania twórców i wykonawców, a także mechanizm odwołania praw, które twórcy i wykonawcy przenieśli na zasadzie wyłączności.
- = -
(7) Ochrona środków technologicznych ustanowiona w dyrektywie 2001/29/WE pozostaje niezbędna, aby zapewnić ochronę i skuteczne wykonywanie praw przyznanych twórcom i innym podmiotom uprawnionym na podstawie prawa Unii.
Ochronę taką należy utrzymać, zapewniając jednocześnie, aby korzystanie ze środków technologicznych nie uniemożliwiało korzystania z wyjątków i ograniczeń przewidzianych w niniejszej dyrektywie.
Podmioty uprawnione powinny mieć możliwość zapewnienia tego przy pomocy środków dobrowolnych.
Podmioty uprawnione powinny mieć swobodę wyboru stosownych środków umożliwiających beneficjentom wyjątków i ograniczeń przewidzianych w niniejszej dyrektywie korzystanie z nich.
W przypadku braku środków dobrowolnych państwa członkowskie powinny podjąć właściwe środki zgodnie z art. 6 ust. 4 akapit pierwszy dyrektywy 2001/29/WE, również w odniesieniu do utworów i innych przedmiotów objętych ochroną podawanych do publicznej wiadomości w ramach usług medialnych na żądanie.
- = -
(8) Nowe technologie umożliwiają automatyczną matematyczną analizę informacji w postaci cyfrowej, takich jak teksty, dźwięki, obrazy lub dane, powszechnie określaną jako eksploracja_tekstów_i_danych.
Eksploracja tekstów i danych umożliwia przetwarzanie dużych ilości informacji w celu uzyskania nowej wiedzy i odkrycia nowych tendencji.
Techniki eksploracji tekstów i danych są powszechne w całej gospodarce cyfrowej, powszechnie uważa się jednak, że eksploracja_tekstów_i_danych może przynieść szczególne korzyści naukowcom, a tym samym wspierać innowacje.
Technologie takie przynoszą korzyści uczelniom i innym organizacjom badawczym, a także instytucjom dziedzictwa kulturowego, ponieważ również one mogą prowadzić badania w ramach swojej głównej działalności.
Jednakże takie organizacje i instytucje w Unii stają wobec problemu niepewności prawa odnośnie do tego, w jakim zakresie mogą one dokonywać analizy treści w drodze eksploracji tekstów i danych.
W niektórych przypadkach eksploracja_tekstów_i_danych może obejmować czynności chronione prawem autorskim lub prawem do bazy danych sui generis, w szczególności zwielokrotnianie utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną lub pobieranie treści z bazy danych, co ma miejsce na przykład w przypadku normalizacji danych podczas eksploracji tekstów i danych.
Jeżeli nie znajduje zastosowanie wyjątek lub ograniczenie, konieczne jest uzyskanie zezwolenia na dokonanie takich czynności od podmiotów uprawnionych.
- = -
(9) Eksploracja tekstów i danych może być również dokonywana w odniesieniu do samych faktów lub danych, które nie są chronione prawem autorskim, i w takich przypadkach nie jest wymagane zezwolenie na podstawie prawa autorskiego. Mogą mieć również miejsce takie przypadki eksploracji tekstów i danych, w których nie dokonuje się czynności zwielokrotniania lub w których dokonane zwielokrotnienia objęte są obowiązkowym wyjątkiem dotyczącym tymczasowych czynności zwielokrotniania przewidzianym w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE, który nadal powinien być stosowany do technik eksploracji tekstów i danych nieobejmujących sporządzania kopii w zakresie wykraczającym poza ten wyjątek.
- = -
(11) Problem niepewność prawa w odniesieniu do eksploracji tekstów i danych należy rozwiązać poprzez wprowadzenie w stosunku do uczelni i innych organizacji badawczych, a także instytucji dziedzictwa kulturowego, obowiązkowego wyjątku od wyłącznego prawa do zwielokrotniania oraz od prawa do ochrony przed pobieraniem danych z bazy danych.
Zgodnie z istniejącą polityką Unii w dziedzinie badań, która zachęca uczelnie i instytuty badawcze do współpracy z sektorem prywatnym, organizacje badawcze powinny również korzystać z tego wyjątku, jeżeli prowadzą badania w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.
O ile organizacje badawcze i instytucje dziedzictwa kulturowego powinny nadal korzystać z tego wyjątku, to powinny one również móc posłużyć się swoimi partnerami prywatnymi przy dokonywaniu eksploracji tekstów i danych, w tym poprzez korzystanie z ich narzędzi technologicznych.
- = -
(13) Za instytucje dziedzictwa kulturowego powinno się uważać ogólnodostępne biblioteki i muzea, niezależnie od rodzaju utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną znajdujących się w ich stałych zbiorach, a także archiwa oraz instytucje dziedzictwa filmowego lub dźwiękowego. Instytucje takie powinny również obejmować, między innymi, biblioteki narodowe i archiwa narodowe, a także archiwa i ogólnodostępne biblioteki placówek edukacyjnych, organizacji badawczych i organizacji nadawczych sektora publicznego.
- = -
(14) Organizacje badawcze i instytucje dziedzictwa kulturowego, w tym związane z nimi osoby, powinny być objęte wyjątkiem dotyczącym eksploracji tekstów i danych w odniesieniu do treści, do których mają one zgodny z prawem dostęp. Zgodny z prawem dostęp powinien być rozumiany jako dostęp do treści oparty na polityce otwartego dostępu lub na ustaleniach umownych między podmiotami uprawnionymi i organizacjami badawczymi lub instytucjami dziedzictwa kulturowego, takich jak abonamenty, lub na innych zgodnych z prawem środkach.
Przykładowo, w przypadku abonamentów posiadanych przez organizacje badawcze lub instytucje dziedzictwa kulturowego, związane z nimi osoby objęte tymi abonamentami należy uznawać za posiadające zgodny z prawem dostęp. Zgodny z prawem dostęp powinien również obejmować dostęp do treści, które są swobodnie dostępne w internecie.
- = -
(18) Oprócz znaczenia dla badań naukowych, techniki eksploracji tekstów i danych są szeroko wykorzystywane także przez podmioty prywatne i publiczne do analizowania dużych ilości danych w różnych sferach życia codziennego i do różnych celów, w tym przez służby państwowe, do podejmowania złożonych decyzji biznesowych oraz do rozwijania nowych aplikacji i technologii.
Podmioty uprawnione powinny nadal mieć możliwość udzielania licencji na sposoby korzystania ze swoich utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną wykraczające poza zakres stosowania obowiązkowego wyjątku dotyczącego eksploracji tekstów i danych na potrzeby badań naukowych przewidzianego w niniejszej dyrektywie oraz istniejących wyjątków i ograniczeń przewidzianych w dyrektywie 2001/29/WE.
Jednocześnie należy wziąć pod uwagę fakt, że użytkownicy eksploracji tekstów lub danych mogą stanąć w obliczu niepewności prawa co do tego, czy można dokonywać zwielokrotnień i pobrań na potrzeby eksploracji tekstów lub danych w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, do których dostęp uzyskano w sposób zgodny z prawem, w szczególności gdy zwielokrotnienia i pobrania dokonywane do celów procesu technicznego nie spełniają wszystkich warunków istniejącego wyjątku dotyczącego tymczasowych czynności zwielokrotniania przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE.
Aby zapewnić większą pewność prawa w takich przypadkach i zachęcić do innowacji również w sektorze prywatnym, niniejsza dyrektywa powinna przewidywać – pod pewnymi warunkami – wyjątek lub ograniczenie dotyczące zwielokrotniania i pobierania utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną na potrzeby eksploracji tekstów i danych, a także umożliwiać przechowywanie wykonanych kopii tak długo, jak jest to konieczne do celów eksploracji tekstów i danych.
- = -
(19) Art. 5 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/29/WE pozwala państwom członkowskim na wprowadzenie wyjątku lub ograniczenia w odniesieniu do prawa do zwielokrotniania, publicznego udostępniania i podawania do publicznej wiadomości utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie wyłącznie w celach zilustrowania w ramach nauczania.
Ponadto w art. 6 ust. 2 lit. b) i art. 9 lit. b) dyrektywy 96/9/WE zezwala się na korzystanie z baz danych oraz na pobieranie istotnej części ich zawartości w charakterze ilustracji w celach dydaktycznych.
Zakres zastosowania tych wyjątków lub ograniczeń do cyfrowych sposobów korzystania jest niejasny.
Brakuje również jasności co do tego, czy te wyjątki lub ograniczenia mają zastosowanie w sytuacji, gdy nauczanie odbywa się drogą internetową i na odległość.
Ponadto w obecnych ramach prawnych nie przewidziano skutku transgranicznego. Taka sytuacja może utrudniać rozwój działalności edukacyjnej, w której wykorzystuje się materiały cyfrowe, i nauczania na odległość.
W związku z tym, aby placówki edukacyjne mogły odnieść korzyści z całkowitej pewności prawa, korzystając z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną w cyfrowej działalności edukacyjnej, w tym w internecie i ponad granicami, konieczne jest wprowadzenie nowego obowiązkowego wyjątku lub ograniczenia.
- = -
(23) W celu ułatwienia korzystania z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w celach edukacyjnych w niektórych państwach członkowskich wprowadzono różne rozwiązania w oparciu o wyjątek lub ograniczenie przewidziane w dyrektywie 2001/29/WE lub o umowy licencyjne dotyczące dalszych sposobów korzystania.
Rozwiązania te zazwyczaj opracowywano w taki sposób, aby uwzględnić potrzeby placówek edukacyjnych i różnych poziomów kształcenia.
Choć harmonizacja zakresu nowego obowiązkowego wyjątku lub ograniczenia w odniesieniu do cyfrowych sposobów korzystania oraz transgranicznej działalności dydaktycznej jest niezbędna, to rozwiązania dotyczące wdrożenia mogą różnić się w poszczególnych państwach członkowskich w zakresie, w jakim nie utrudnia to skutecznego stosowania wyjątku, ograniczenia lub transgranicznych sposobów korzystania.
Państwa członkowskie powinny, na przykład, mieć swobodę wprowadzenia wymogu, aby przy korzystaniu z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną przestrzegane były autorskie prawa osobiste twórców i wykonawców.
Takie podejście powinno umożliwić państwom członkowskim korzystanie z dotychczasowych rozwiązań wprowadzonych na poziomie krajowym.
W szczególności państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o uzależnieniu stosowania wyjątku lub ograniczenia, całkowicie lub częściowo, od dostępności odpowiednich licencji obejmujących co najmniej te same sposoby korzystania, na które zezwala wyjątek lub ograniczenie.
Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby w przypadku gdy licencja tylko częściowo obejmuje sposoby korzystania na podstawie wyjątku lub ograniczenia, wszystkie inne sposoby korzystania również podlegały wyjątkowi lub ograniczeniu.
- = -
(25) Instytucje dziedzictwa kulturowego działają na rzecz zachowania swoich zbiorów dla przyszłych pokoleń.
Czynność zachowania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną znajdującego się w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego może wymagać zwielokrotnienia i w związku z tym – uzyskania zezwolenia od właściwych podmiotów uprawnionych.
Technologie cyfrowe oferują nowe sposoby zachowania dziedzictwa znajdującego się w ich zbiorach, stawiają jednak również nowe wyzwania.
W związku z tymi nowymi wyzwaniami, aby umożliwić takie czynności zachowywania przez te instytucje, konieczne jest dostosowanie istniejących ram prawnych poprzez wprowadzenie obowiązkowego wyjątku od prawa do zwielokrotniania.
- = -
(28) Instytucje dziedzictwa kulturowego nie zawsze same dysponują środkami technicznymi lub wiedzą fachową do podejmowania czynności wymaganych do zachowywania zbiorów, zwłaszcza w środowisku cyfrowym, i mogą w związku z tym korzystać z pomocy innych instytucji kulturalnych lub innych stron trzecich.
Na podstawie wyjątku dotyczącego zachowania przewidzianego niniejszą dyrektywą powinno się zezwolić instytucjom dziedzictwa kulturowego na zlecanie stronom trzecim – również instytucjom dziedzictwa kulturowego mającym siedzibę w innych państwach członkowskich – wykonania kopii w ich imieniu i na ich odpowiedzialność.
- = -
(31) Wszystkie państwa członkowskie powinny posiadać mechanizmy prawne umożliwiające stosowanie udzielonych instytucjom dziedzictwa kulturowego przez odpowiednie i w wystarczającym stopniu reprezentatywne organizacje zbiorowego zarządzania licencji na niektóre sposoby korzystania z niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną również do praw podmiotów uprawnionych, które w tym zakresie nie upoważniły reprezentatywnej organizacji zbiorowego zarządzania.
Na podstawie niniejszej dyrektywy powinno być możliwe objęcie takimi licencjami wszystkich państw członkowskich.
- = -
(33) Państwa członkowskie powinny, w ramach przewidzianych w niniejszej dyrektywie, mieć swobodę wyboru określonego rodzaju mechanizmu licencyjnego, takiego jak rozszerzone licencje zbiorowe lub domniemanie reprezentacji, który wprowadzają na potrzeby korzystania z niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną przez instytucje dziedzictwa kulturowego, zgodnie ze swoimi tradycjami prawnymi, praktykami lub okolicznościami.
Państwa członkowskie powinny również mieć swobodę określania wymogów dla organizacji zbiorowego zarządzania dotyczących reprezentatywności w wystarczającym stopniu, o ile określenie to jest oparte na znaczącej liczbie podmiotów uprawnionych w przypadku danego rodzaju utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, które udzieliły upoważnienia umożliwiającego udzielenie licencji na dany sposób korzystania.
Państwa członkowskie powinny mieć swobodę określania szczegółowych zasad obowiązujących w przypadkach, gdy więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania jest reprezentatywna dla danych utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, wymagając na przykład wspólnych licencji czy umów między odnośnymi organizacjami.
- = -
(34) Do celów tych mechanizmów licencyjnych ważny jest precyzyjny i sprawnie funkcjonujący system zbiorowego zarządzania.
Dyrektywa 2014/26/UE ustanawia taki system, a system ten obejmuje w szczególności zasady dobrego zarządzania, przejrzystości i sprawozdawczości, jak również regularny, rzetelny i dokładny podział i wypłatę kwot należnych poszczególnym podmiotom uprawnionym.
- = -
(36) Niniejsza dyrektywa nie wpływa na przysługującą państwom członkowskim możliwość podjęcia decyzji odnośnie do tego, na kim ciąży odpowiedzialność prawna w zakresie zgodności z określonymi w niniejszej dyrektywie warunkami udzielania licencji na niedostępne w obrocie handlowym utwory lub inne przedmioty objęte ochroną oraz korzystania z nich, jak również w zakresie przestrzegania przez strony warunków tych licencji.
- = -
(37) Biorąc pod uwagę różnorodność utworów oraz innych przedmiotów objętych ochroną w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego, ważne jest, aby mechanizmy licencyjne i wyjątek lub ograniczenie przewidziane w niniejszej dyrektywie były dostępne i mogły być stosowane w praktyce do różnych rodzajów utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, w tym do zdjęć, oprogramowania, fonogramów, utworów audiowizualnych i unikalnych dzieł sztuki, w tym również w przypadku gdy nie były one nigdy dostępne w obrocie handlowym.
Utwory, które nigdy nie były w obrocie handlowym, mogą obejmować plakaty, ulotki, dzienniki z okopów lub amatorskie utwory audiowizualne, ale także nieopublikowane utwory lub inne przedmioty objęte ochroną, z zastrzeżeniem innych obowiązujących ograniczeń prawnych, takich jak krajowe przepisy dotyczące autorskich praw osobistych.
Jeżeli utwór lub inny przedmiot objęty ochroną jest dostępny w jakiejkolwiek ze swoich różnych wersji, takich jak kolejne wydania utworów literackich lub alternatywne wersje utworów kinematograficznych, lub w jakiejkolwiek ze swoich postaci, takich jak cyfrowe i drukowane formy tego samego utworu, takiego utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną nie powinno się uznawać za niedostępny w obrocie handlowym.
Z kolei dostępność w obrocie handlowym adaptacji, w tym innych wersji językowych lub audiowizualnych adaptacji utworu literackiego, nie powinna uniemożliwiać uznania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną za niedostępny w obrocie handlowym w danej wersji językowej.
Aby odzwierciedlić specyfikę różnych rodzajów utworów lub przedmiotów objętych ochroną w zakresie sposobów publikowania i rozpowszechniania oraz ułatwić korzystanie z tych mechanizmów, konieczne może się okazać ustanowienie szczególnych wymogów w zakresie praktycznego stosowania tych mechanizmów licencyjnych, takich jak wymóg okresu, jaki musi upłynąć od pierwszej dostępności w obrocie handlowym utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną.
Państwa członkowskie powinny konsultować się przy ustanawianiu takich wymogów lub procedur z podmiotami uprawnionymi, instytucjami dziedzictwa kulturowego i organizacjami zbiorowego zarządzania.
- = -
(39) Z uwagi na wzajemne poszanowanie praw na poziomie międzynarodowym mechanizmy licencyjne oraz wyjątek lub ograniczenie przewidziane w niniejszej dyrektywie dotyczące cyfryzacji i rozpowszechnianie niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną nie powinny mieć zastosowania do zbiorów niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, jeżeli dostępne są dowody pozwalające przypuszczać, że głównie są to utwory lub inne przedmioty objęte ochroną pochodzące z państw trzecich, chyba że dana organizacja zbiorowego zarządzania jest w wystarczającym stopniu reprezentatywna dla tego państwa trzeciego, np. dzięki umowie w sprawie reprezentacji.
Ocena ta może opierać się na dowodach dostępnych w następstwie podjęcia rozsądnych działań w celu ustalenia, czy dany utwór lub inny przedmiot objęty ochroną jest niedostępny w obrocie handlowym, bez konieczności poszukiwania dalszych dowodów.
Indywidualna ocena pochodzenia poszczególnych niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną powinna być wymagana tylko wtedy, gdy jest to również wymagane do podjęcia rozsądnych działań mających na celu określenie, czy są one dostępne w obrocie handlowym.
- = -
(40) Umawiające się instytucje dziedzictwa kulturowego i organizacje zbiorowego zarządzania powinny nadal mieć swobodę ustalania terytorialnego zakresu licencji, łącznie z możliwością objęcia nią wszystkich państw członkowskich, opłat licencyjnych i dozwolonych sposobów korzystania.
Sposoby korzystania będące przedmiotem takich licencji nie powinny mieć na celu osiągnięcie zysku, również wtedy gdy kopie są rozdawane przez instytucję dziedzictwa kulturowego, na przykład jako materiały promujące daną wystawę.
Jednocześnie, ponieważ cyfryzacja zbiorów instytucji dziedzictwa kulturowego może oznaczać konieczność zainwestowania poważnych środków, wszelkie licencje udzielane na podstawie mechanizmu przewidzianego w niniejszej dyrektywie nie powinny uniemożliwiać instytucjom dziedzictwa kulturowego pokrywania kosztów licencji oraz kosztów cyfryzacji i upowszechniania utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną będących przedmiotem licencji.
- = -
(43) Środki przewidziane w niniejszej dyrektywie mające na celu ułatwienie udzielania licencji zbiorowych na prawa do niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, które znajdują się na stałe w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego, powinny pozostawać bez uszczerbku dla korzystania z takich utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną na podstawie wyjątków lub ograniczeń przewidzianych w prawie Unii lub innych licencji mających rozszerzony skutek, o ile takie udzielanie licencji nie odbywa się ze względu na fakt, że dane utwory lub inne przedmioty objęte ochroną są niedostępne w obrocie handlowym. Środki te powinny również pozostawać bez uszczerbku dla krajowych mechanizmów korzystania z niedostępnych w obrocie handlowym utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną opartych na licencjach zawartych między organizacjami zbiorowego zarządzania a użytkownikami innymi niż instytucje dziedzictwa kulturowego.
- = -
(46) Z uwagi na rosnące znaczenie możliwości oferowania elastycznych rozwiązań licencyjnych w erze cyfrowej, a także coraz powszechniejsze stosowanie takich systemów państwa członkowskie powinny móc zapewniać mechanizmy licencyjne, które pozwalają organizacjom zbiorowego zarządzania na udzielanie licencji – na zasadzie dobrowolności – niezależnie od tego, czy wszystkie podmioty uprawnione je do tego upoważniły.
Państwa członkowskie powinny móc utrzymać lub wprowadzać takie mechanizmy zgodnie ze swoimi krajowymi tradycjami, praktykami lub okolicznościami, z zastrzeżeniem gwarancji przewidzianych w niniejszej dyrektywie i z poszanowaniem prawa Unii oraz międzynarodowych zobowiązań Unii.
Mechanizmy te miałyby zastosowanie wyłącznie na terytorium danego państwa członkowskiego, chyba że prawo Unii przewiduje inaczej.
Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyboru określonego rodzaju mechanizmu umożliwiającego rozszerzenie licencji na utwory lub inne przedmioty objęte ochroną na prawa przysługujące podmiotom uprawnionym, które nie udzieliły upoważnienia organizacji zawierającej umowę, pod warunkiem że taki mechanizm jest zgodny z prawem Unii, w tym z przepisami dotyczącymi zbiorowego zarządzania prawami autorskimi określonymi w dyrektywie 2014/26/UE.
W szczególności systemy takie powinny również zapewniać, aby art. 7 dyrektywy 2014/26/UE miał zastosowanie do podmiotów uprawnionych, które nie są członkami organizacji zawierającej umowę.
Mechanizmy te mogą obejmować rozszerzone licencje zbiorowe, upoważnienia ustawowe i domniemanie reprezentacji.
Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące udzielania licencji zbiorowych nie powinny mieć wpływu na istniejące możliwości państw członkowskich w zakresie stosowania obowiązkowego zbiorowego zarządzania prawami lub innych mechanizmów udzielania licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem, takich jak mechanizmy zawarte w art. 3 dyrektywy Rady 93/83/EWG (12).
- = -
(49) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby cel i zakres każdej licencji udzielonej w wyniku mechanizmów udzielania licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem, jak również możliwe sposoby korzystania były zawsze starannie i jasno określone w przepisach prawa, a w przypadku gdy odnośne przepisy prawa zawierają normy o charakterze ogólnym – w praktykach w zakresie licencjonowania stosowanych w wyniku takich norm o charakterze ogólnym lub w udzielonych licencjach.
Możliwość posługiwania się licencją w ramach tych mechanizmów powinna być również ograniczona do organizacji zbiorowego zarządzania, które są objęte zakresem prawa krajowego wdrażającego dyrektywę 2014/26/UE.
- = -
(50) Biorąc pod uwagę różne tradycje i doświadczenia związane z mechanizmami udzielania licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem w poszczególnych państwach członkowskich oraz ich stosowanie do podmiotów uprawnionych niezależnie od ich obywatelstwa lub państwa członkowskiego zamieszkania, ważne jest zapewnienie przejrzystości i dialogu na poziomie Unii na temat praktycznego funkcjonowania tych mechanizmów, w tym w odniesieniu do skuteczności gwarancji dla podmiotów uprawnionych, użyteczności takich mechanizmów, ich wpływu na podmioty uprawnione niebędące członkami organizacji zbiorowego zarządzania lub na podmioty uprawnione będące obywatelami innego państwa członkowskiego lub mają miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim, oraz wpływu na transgraniczne świadczenie usług, łącznie z potencjalną potrzebą ustanowienia przepisów dotyczących nadania tym mechanizmom transgranicznego skutku na rynek wewnętrzny.
W celu zapewnienia przejrzystości Komisja powinna regularnie publikować informacje na temat stosowania takich mechanizmów na podstawie niniejszej dyrektywy.
Państwa członkowskie, które wprowadziły takie mechanizmy, powinny zatem informować Komisję o odpowiednich przepisach krajowych i ich stosowaniu w praktyce, w tym o zakresie i rodzajach licencji udzielanych na podstawie norm o charakterze ogólnym, skali udzielania licencji i zaangażowanych organizacjach zbiorowego zarządzania.
Takie informacje powinny być omawiane z państwami członkowskimi w ramach Komitetu Kontaktowego ustanowionego w art. 12 ust. 3 dyrektywy 2001/29/WE.
Komisja powinna opublikować sprawozdanie na temat stosowania takich mechanizmów w Unii i ich wpływu na udzielanie licencji oraz na podmioty uprawnione, na rozpowszechnianie treści kulturalnych i transgraniczne świadczenie usług w dziedzinie zbiorowego zarządzania prawem autorskim i prawami pokrewnymi, jak również ich wpływu na konkurencję.
- = -
(56) Do celów niniejszej dyrektywy należy zdefiniować pojęcie „publikacji prasowej” w taki sposób, aby obejmowało ono wyłącznie publikacje dziennikarskie publikowane w dowolnych mediach, w tym na papierze, w kontekście działalności gospodarczej stanowiącej świadczenie usług na podstawie prawa Unii.
Publikacje prasowe, które powinny być objęte tym pojęciem, obejmują, np. dzienniki, tygodniki lub miesięczniki o tematyce ogólnej lub specjalistycznej, w tym abonamenty na czasopisma, oraz internetowe serwisy informacyjne.
Publikacje prasowe zawierają głównie utwory literackie, ale w coraz większym stopniu obejmują inne rodzaje utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, w szczególności zdjęcia i materiały wideo. Publikacje periodyczne publikowane do celów naukowych lub akademickich, takie jak czasopisma naukowe, nie powinny być objęte ochroną udzielaną publikacjom prasowym zgodnie z niniejszą dyrektywą.
Ochrona ta nie powinna mieć również zastosowania do stron internetowych, takich jak blogi dostarczające informacji w ramach działalności, która nie jest prowadzona z inicjatywy, na redakcyjną odpowiedzialność i pod kontrolą dostawcy usług, np. wydawcy wiadomości.
- = -
(57) Prawa przyznane w niniejszej dyrektywie wydawcom publikacji prasowych powinny mieć ten sam zakres co prawa do zwielokrotniania i podawania do publicznej wiadomości, o których mowa w dyrektywie 2001/29/WE, w zakresie, w jakim dotyczy to sposobów korzystania online przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego. Prawa przyznane wydawcom publikacji prasowych nie powinny obejmować czynności linkowania.
Nie powinny one również obejmować zwykłych faktów relacjonowanych w publikacjach prasowych.
Prawa przyznane w niniejszej dyrektywie wydawcom publikacji prasowych powinny również podlegać tym samym przepisom dotyczącym wyjątków i ograniczeń, które mają zastosowanie do praw przewidzianych w dyrektywie 2001/29/WE, w tym przepisom dotyczącym wyjątku w przypadku cytowania do celów takich jak słowa krytyki lub recenzji przewidzianym w art. 5 ust. 3 lit. d) tej dyrektywy.
- = -
(58) Korzystanie z publikacji prasowych przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego może polegać na korzystaniu z całych publikacji lub artykułów, ale także części publikacji prasowych.
Takie korzystanie z części publikacji prasowych również zyskało znaczenie gospodarcze.
Jednocześnie korzystanie z pojedynczych słów lub bardzo krótkich fragmentów publikacji prasowych przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego nie musi niweczyć inwestycji dokonywanych przez wydawców publikacji prasowych w produkcję treści.
Należy zatem przewidzieć, że korzystanie z pojedynczych lub bardzo krótkich fragmentów publikacji prasowych nie powinno wchodzić w zakres praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie.
Biorąc pod uwagę ogromną agregację i ogromne wykorzystywanie publikacji prasowych przez dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, ważne jest, aby wyłączenie dotyczące bardzo krótkich fragmentów zostało zinterpretowane w sposób niewpływający na skuteczność praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie.
- = -
(69) W przypadku gdy dostawcy usług udostępniania treści online uzyskują zezwolenia, w tym za pośrednictwem umów licencyjnych, na korzystanie w ramach świadczonej usługi z treści zamieszczanych przez użytkowników usługi, zezwolenia te powinny obejmować również czynności regulowane prawem autorskim w odniesieniu do zamieszczania treści przez użytkowników w ramach zezwolenia udzielonego dostawcom usług, lecz tylko w przypadkach gdy użytkownicy działają w celach niekomercyjnych, takich jak udostępnianie swoich treści bez celu osiągnięcia zysku, lub gdy przychody generowane przez zamieszczanie treści nie są znaczące w związku z czynnością regulowaną prawem autorskim wykonywaną przez użytkowników, których takie zezwolenia dotyczą.
Jeżeli podmioty uprawnione udzieliły użytkownikom wyraźnego zezwolenie do zamieszczania i udostępniania utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną w ramach usługi udostępniania treści online, czynność udostępniania publicznego dostawcy usług jest dozwolona w zakresie zezwolenia udzielonego przez podmiot uprawnione.
Nie powinno się jednak domniemywać na korzyść dostawców usług udostępniania treści online, że ich użytkownicy posiadają wszystkie odnośne prawa.
- = -
(71) Możliwie jak najszybciej po dniu wejściu w życie niniejszej dyrektywy Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, powinna zorganizować dialog zainteresowanych podmiotów, aby zapewnić jednolite stosowanie obowiązku współpracy między dostawcami usług udostępniania treści online a podmiotami uprawnionymi i ustanowić najlepsze praktyki w odniesieniu do wysokich standardów staranności zawodowej w sektorze.
W tym celu Komisja powinna konsultować się z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami użytkowników i dostawcami technologii, oraz uwzględniać zmiany na rynku.
Organizacje użytkowników powinny mieć również dostęp do informacji na temat działań prowadzonych przez dostawców usług udostępniania treści online w celu zarządzania treścią online.
- = -
(72) Twórcy i wykonawcy stoją zazwyczaj na słabszej pozycji wynikającej z umowy, jeżeli udzielają licencji lub przenoszą swoje prawa, również w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, do celów eksploatacji w zamian za wynagrodzenie, i te osoby fizyczne potrzebują ochrony przewidzianej w niniejszej dyrektywie, aby mogły w pełni korzystać z praw zharmonizowanych na podstawie prawa Unii.
Taka potrzeba ochrony nie zachodzi, gdy kontrahent występuje w charakterze użytkownika końcowego i nie eksploatuje samego utworu lub wykonania, co mogłoby mieć miejsce, na przykład, w przypadku niektórych umów o pracę.
- = -
(73) Wynagrodzenie twórców i wykonawców powinno być odpowiednie i proporcjonalne do faktycznej lub potencjalnej wartości majątkowej praw udzielonych w ramach licencji lub praw przeniesionych, biorąc pod uwagę wkład twórcy lub wykonawcy w całość utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną oraz wszystkie inne okoliczności sprawy, takie jak praktyki rynkowe lub faktyczna eksploatacja utworu.
Kwota ryczałtowa może również stanowić proporcjonalne wynagrodzenie, ale nie powinna być regułą.
Państwa członkowskie powinny mieć swobodę określenia szczególnych przypadków stosowania kwot ryczałtowych, biorąc pod uwagę specyfikę każdego sektora.
Państwa członkowskie powinny mieć swobodę wdrażania zasady odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia dzięki różnym istniejącym lub nowo wprowadzonym mechanizmom, które mogą obejmować zbiorowe negocjacje i inne mechanizmy, pod warunkiem że takie mechanizmy są zgodne z obowiązującym prawem Unii.
- = -
(76) Aby zapewnić należyte przekazywanie twórcom i wykonawcom informacji dotyczących eksploatacji, również w przypadkach, w których prawa zostały udzielone w ramach umowy sublicencji innym stronom korzystającym z praw, niniejsza dyrektywa uprawnia twórców i wykonawców do zwrócenia się o dodatkowe istotne informacje dotyczące eksploatacji ich praw, w przypadku gdy pierwszy kontrahent przekazał im dostępne informacje, lecz informacje te są niewystarczające, aby ocenić wartość majątkową ich praw.
Wniosek taki powinien być skierowany bezpośrednio do sublicencjobiorcy lub do kontrahentów twórców i wykonawców.
Twórcy i wykonawcy oraz ich kontrahenci powinni mieć możliwość wyrażenia zgody na zachowanie poufności przekazywanych informacji, lecz twórcy i wykonawcy powinni zawsze mieć możliwość wykorzystania przekazywanych informacji w celu wykonywania praw przysługujących im na podstawie niniejszej dyrektywy.
Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia, zgodnie z prawem Unii, dalszych środków zapewnienia przejrzystości twórcom i wykonawcom.
- = -
(77) Przy wdrażaniu obowiązków przejrzystości przewidzianych w niniejszej dyrektywie państwa członkowskie powinny brać pod uwagę specyfikę odmiennych treści w sektorach, takich jak sektor muzyczny, sektor audiowizualny i sektor wydawniczy, a wszystkie stosowne zainteresowane strony powinny być zaangażowane przy określaniu takich obowiązków dla poszczególnych sektorów.
W stosownych przypadkach należy również uwzględnić znaczenie wkładu twórców i wykonawców w cały utwór lub wykonanie.
Aby umożliwić zainteresowanym stronom osiągnięcie porozumienia w zakresie przejrzystości należy również wziąć pod uwagę możliwość zastosowania negocjacji zbiorowych.
Porozumienie to powinno zapewnić twórcom i wykonawcom taki sam lub wyższy poziom przejrzystości, co minimalne wymogi przewidziane w niniejszej dyrektywie.
Aby umożliwić dostosowanie istniejących praktyk w zakresie sprawozdawczości do obowiązku przejrzystości, należy przewidzieć okres przejściowy.
Stosowanie obowiązków przejrzystości nie powinno być konieczne w odniesieniu do umów zawartych między podmiotami uprawnionymi a organizacjami zbiorowego zarządzania, niezależnymi podmiotami zarządzającymi lub innymi podmiotami podlegającymi krajowym przepisom wdrażającym dyrektywę 2014/26/UE, gdyż organizacje te lub podmioty podlegają już obowiązkom przejrzystości na podstawie art. 18 dyrektywy 2014/26/UE.
Art. 18 dyrektywy 2014/26/UE ma zastosowanie do organizacji, które zarządzają prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w imieniu więcej niż jednego podmiotu uprawnionego z korzyścią dla ogółu tych podmiotów uprawnionych.
Jednak indywidualnie negocjowane umowy zawarte między podmiotami uprawnionymi oraz umowy ich kontrahentów, którzy działają we własnym interesie, powinny podlegać obowiązkom przejrzystości przewidzianym w niniejszej dyrektywie.
- = -
(78) Niektóre zharmonizowane na poziomie Unii umowy o eksploatację praw są zawierane na długie okresy i oferują twórcom i wykonawcom niewiele możliwości ich renegocjowania z kontrahentami lub ich następcami prawnymi, w przypadku gdy wartość majątkowa praw okazuje się być znacznie wyższa niż wartość szacowana pierwotnie.
W związku z tym, z zastrzeżeniem przepisów mających zastosowanie do umów zawieranych w państwach członkowskich, należy przewidzieć mechanizm dostosowania wynagrodzeń, w przypadkach gdy wynagrodzenie pierwotnie uzgodnione na podstawie licencji lub przeniesienia praw staje się wyraźnie niewspółmiernie niskie w stosunku do przychodów z dalszej eksploatacji utworu lub utrwalenia wykonania przez kontrahenta twórcy lub wykonawcy.
Wszystkie przychody istotne dla danego przypadku, w tym, w odpowiednim przypadku, przychody ze sprzedaży artykułów promocyjnych, powinny być uwzględnione na potrzeby dokonania oceny, czy wynagrodzenie nie jest niewspółmiernie niskie.
Ocena sytuacji powinna uwzględniać szczególne okoliczności każdego przypadku, w tym wkład twórcy lub wykonawcy, jak również specyfikę i praktyki w zakresie wynagrodzenia stosowane w różnych sektorach w zależności od treści, oraz to, czy umowa opiera się na uzgodnieniach zbiorowych.
Przedstawiciele twórców i wykonawców, którzy zostali należycie upoważnieni na podstawie prawa krajowego, zgodnie z prawem Unii, powinni mieć możliwość udzielania pomocy co najmniej jednemu twórcy lub wykonawcy w odniesieniu do wniosków o dostosowanie umów, również z uwzględnieniem, w stosownych przypadkach, interesów innych twórców lub wykonawców.
- = -
(79) Twórcy i wykonawcy często niechętnie dochodzą swoich praw wobec kontrahentów na drodze sądowej.
Państwa członkowskie powinny zatem ustanowić alternatywną procedurę rozwiązywania sporów dotyczących roszczeń twórców i wykonawców lub przedstawicieli występujących w ich imieniu w odniesieniu do obowiązków przejrzystości i mechanizmu dostosowania umów.
W tym celu państwa członkowskie powinny mieć możliwość utworzenia nowego organu lub mechanizmu albo wykorzystania istniejącego organu lub mechanizmu spełniającego warunki określone w niniejszej dyrektywie niezależnie od tego, czy są to organy lub mechanizmy branżowe czy publiczne, również wówczas gdy stanowią część krajowego systemu sądownictwa.
Państwa członkowskie powinny mieć swobodę decydowania, w jaki sposób należy rozkładać koszty procedury rozstrzygania sporów.
Taka alternatywna procedura rozstrzygania sporów nie powinna naruszać prawa stron do dochodzenia i obrony swoich praw na drodze sądowej.
- = -